2003 жылы «Қыпшақ» балалар өлкетану бағдарламасының зерттеу жорықтары барысында Лисаков Жоғарғы Тобыл тарихы мен мәдениеті мұражайымен (бағдарлама жетекшісі, жетекші ғылыми қызметкер А. С. Суслов) және «Факел» туристік клубымен бірлесіп Новоильин кентінде (Қостанай облысы, Таран ауданы) қорым ашылды. Қола дәуірінің жиырмадан астам қорған үйінділері мен сақ және түркі дәуірінің бірнеше объектілері анықталды.
2008 жылдан бастап осы жерлеу алаңында археологиялық қазба жұмыстары басталды. Қазба жұмыстарының алғашқы нәтижелері бұл қола дәуірінде Тобыл өзенінің жағасында тұрған ежелгі қауымдастықтар қалдырған мүлдем жаңа салт-дәстүр ескерткіші екенін көрсетті. Археологияда анықтама алған осы уақыттың бұрын зерттелген кешендері – Лисаков аймағының ескерткіштері, – б. э. Д. II мыңжылдықтың ортасындағы Андронов қауымының мәдениетіне тиесілі. Новоильин кешеніндегі жәдігерлер алғашында Жоғары Тобыл табиғи ойықшаларында ыңғайлы мал шаруашылығын енгізу үшін меңгерген тайпалар екенін көрсетеді. Бұл алғашқы көшіп – қонушылар, андрон негізін салушылар – «синташтиндер» және «петровтықтар» болды. 2008-2012 жылдар аралығында қола дәуіріндегі 5 жерлеу құрлыстары мен бір сақ жерлеу орны қазылды. Ежелгі салт – дәстүрлердің бірегей әлемі-жерлеу алаңдары, негізгі құрылыс және діни идеяларды бейнелейтін қиыршық тастардан, орларда жасалған ұқыпты құрастырылған жәшіктер ашылды.
Ашық жерленген орын – бұл көсем мен тоқымашы әйелдің көмілген жері. Олар жерлеу құрал-саймандарының жиынтығы бойынша символдық деп аталды: көсем – пышақ ағаш қынаптағы, сүйектің жоғарғы жағы сүйір; тоқымашы әйел – тоқу аспабы (тоқу ілмегі, ине, ұршық). Заттар өлгендердің әлеуметтік және кәсіби бұйымдарын көрсетеді. Әрине, рәсімдердің өздері бізді б.з.д. ІІ мыңжылдықтағы Ригведаның сиқырлы ортасына алып кеткендей күй кештіреді.
2015 жылдың далалы маусымында Новоильин кешенінің бірегей әлеуетін ашты. Бұл олжалар – қола найза, крест түрінде тас моншақ, ат әбзелдерінің ер-тұрманы бар болғаны туралы растайтын – сүйек псалийі. Әрине, доңғалақтың қола сынығы. Армандаған қорғандардан дөңгелекті көліктің қалдықтарын табу материалдық дәлелге ие болды. Құрбан болған малдар-бұқалар мен жылқыларды ерекше бөліп көрсету керек. Қорғанда Ригведа әнұранында(нышанында) оқылатын рәсімдер – әлемдегі ең көне үнді-иран мәтіндері мен діни мәтіндердің бірі, б.з. д. 1700-1100 жж. жуық жазба ескерткіші. Қорғанның бір бөлігі консервацияланған. Бұл табылған заттардың түпнұсқалығында.
Лисаков аумағындағы ескерткіштерді зерттеу маңыздылығын 2015 жылы Ресей, Германия, Данияның өзінен ғалымдардың қазба жұмыстарына келген күннен бастап дәлелдеді. Бұл біздің жаһандық әлемдік тарихымыз. Антропологиялық материалдардың үлгілері индоевропалық қола дәуіріндегі көші-қон құпияларын ашуға «қатысады». Сондықтан Лисаков қаласына норвегиялық және Дат ғалымдары келді, олардың арасында атақты саяхатшы Тур Хейердалдың қызы – Беттина болды.
Новоильин қорымының материалдары ғылыми, мұражай тренді және туристік бренд болып табылады.
Лисаков археологиялық экспедициясы қаражаттың жоқтығынан өз жұмысын екі жыл (2013, 2014 ж.ж.) тоқтатты. 2015 жылы демеушілік қолдаудың арқасында жұмыстар жанданды. 2015 жылдың дала маусымының ашылуы жаңашылдықтарға және табылған заттармен олжалы болды. Археологиялық зерттеулерді жалғастыру экспозицияны жаңа бірегей экспонаттармен толықтыруға мүмкіндік береді, бұл алдағы уақытта мұражайды облыстың нағыз мәдени және туристік брендіне айналдыруға мүмкіндік береді.
