1989 жылы Алматы облысы, “Майтөбе” үстіртінде музыкалық аспап пен түрлі қалыпта билейтін төрт адам бейнеленген жартасқа салынған сурет табылды. Ежелгі суретшінің жартаста салған аспабы формасы бойынша домбыраға өте ұқсас. Осыған сүйене отырып, қазіргі домбыраның прототипі 4000 жылдан асады деп айтуға болады және алғашқы шертпелі аспаптардың бірі — осы типтегі заманауи музыкалық аспаптардың бастаушысы.

Археологиялық зерттеулер 2 мың жылдан астам уақыт бұрын сақтардың көшпелі тайпаларында қазақ домбырасына ұқсас және оның прототипі болуы мүмкін екі ішекті музыкалық аспаптарды қолданғанын анықтады.

Ежелгі Хорезмді қазу кезінде шертпелі аспаптарда ойнайтын музыканттардың терракоталық мүсіндері табылды. Ғалымдардың айтуынша, 2000 жыл бұрын өмір сүрген хорезмдік қос ішекті аспап қазақ домбырасымен типологиялық ұқсастыққа ие.

Шілденің бірінші жексенбісі Қазақстанда Ұлттық домбыра аспабы күні болып жарияланды. Ол алғаш рет 2018 жылдың 1 шілдесінде атап өтілді.